Wyznaczanie kierunków świata możliwe jest na wiele sposobów. Dla przeciętnego wędrowca czy harcerza, najpewniejszym sposobem jest skorzystanie z kompasu lub busoli. Oba te urządzenia pozwolą nam wyznaczyć kierunek i zorientować mapę, jednak busola daje nam dodatkowe możliwości, które możemy wykorzystać do orientacji w terenie. Dowiedz się, czym różni się busola od kompasu.

Busola a kompas – różnice i podobieństwa

Podstawowym zadaniem kompasu jest wyznaczanie kierunków świata. Każdy kompas posiada więc igłę magnetyczną, która albo zawieszona jest w cieczy (najczęściej alkoholu), albo zawieszona jest na ostrzu, a zbiornik wypełniony jest powietrzem. Kompas będzie przydatny do poruszania się w nieznanym terenie, jeśli będziemy posługiwać się również mapą.

Busola jest urządzeniem bardziej zaawansowanym od kompasu. Oprócz igły magnetycznej, która wskaże nam północ, wyposażone jest w elementy celownicze – muszę i szczerbinkę. Ponadto busola posiada zwierciadło i linijkę, a także obrotowy limbus. Dzięki temu busola może nam służyć do wyznaczania azymutu, a to z kolei umożliwia nam poruszanie się po nieznanym terenie bez mapy, a jedynie ze wskazaniami na azymuty.

Co to jest azymut? Jak wyznaczyć azymut i jak wskazać komuś drogę na azymut?

Azymutem nazywamy kąt zawarty między północą a kierunkiem marszu, który oczywiście wyrażany jest w stopniach. Północ ma więc azymut 0, a południe 180 stopni i wprawiony piechur jest w stanie w przybliżeniu określić, w jakim kierunku kierować się na wyznaczony azymut. Jeśli jednak nie mamy doświadczenia w wyznaczaniu azymutów, wystarczy użyć busoli. Aby wyznaczyć azymut należy stanąć w upatrzonym kierunku, zwolnić igłę magnetyczną, elementy celownicze należy ustawić w wybranym kierunku, a igłę magnetyczną na północ – umożliwia nam to obrotowy imbus. Z kolei odczytując podany przez kogoś azymut, należy ustawić się na północ i za pomocą elementów celowniczych i obracanego imbusu, wyznaczyć podany kąt, czyli azymut.

Azymuty wykorzystywane są często przez harcerzy oraz żeglarzy, a umiejętność ich wyznaczania i odczytywana przydatna jest również, gdy tłumaczymy drogę osobie, która porusza się bez mapy, ale ma przy sobie busolę.

Busola i kompas a inne sposoby wyznaczania północy

Harcerze uczą się o co najmniej kilku sposobach wyznaczania kierunków bez użycia busoli lub kompasu. Choć warto je znać, każdy z nich obarczony jest sporym ryzykiem błędu, dlatego najlepiej stosować kilka z nich jednocześnie:

• mech na drzewie – w niezalesionym miejscu, na nieosłoniętym od słońca terenie, mech rośnie na drzewie od strony północnej, chowając się przede działaniami promieni słonecznych; niestety metoda ta w lesie jest zawodna, gdyż najmniej nasłonecznionym miejscem może okazać się wschód lub zachód
• mrowisko – bardziej stroma, spadzista strona mrowiska wyznacza północ, pod warunkiem równomiernie nasłonecznionego terenu
• słoje w pniach – w przypadku ściętych drzew, węższe słoje wyznaczają północ, o ile drzewo rosło samotnie
• zegarek – należy ustawić się tak, by mała wskazówka skierowana była w stronę słońca, a dwusieczna kąta (która dzieli kąt na dwie równe części) między małą wskazówką a godziną 12:00, wyznacza południe
• gwiazdozbiory – w bezchmurną noc północ wskazuje nam Gwiazda Polarna, którą znajdziemy na końcu Małego Wozu; metoda ta wymaga umiejętnego lokalizowania Dużego i Małego Wozu

Znamy już różnice pomiędzy busolą a kompasem. Wiemy, jak wyznaczyć azymut i jak wiedzę o tym wykorzystać w terenie. Wybierając się do lasu na dłuższy spacer, zawsze warto mieć przy sobie busolę, którą zmieścimy w małej kieszeni plecaku.